Það er aldrei tíðindalaust í kringum Þórberg Þórðarson og hans verk.

12 mars síðastliðinn á afmælisdegi skáldsins kom út bók með þýðingum á verkum hans á esperantó. Bókin ber heitið Lifandi mál, lifandi manna.

Í bókinni er fjallað um alþjóðamálið esperantó, fyrstu kynni Þórbergs af málinu og orðabók sem hann vann að árum saman. Það er Kristján Eiríksson íslenskufræðingur sem hefur unnið að þessu mikla verki. Hann hefur þýtt ótal greinar, bréf og leskafla sem Þórbergur skrifaði á esperantó og er að koma fyrir augu íslenskra lesenda í fyrsta sinn. 

Hér er á ferðinni mjög áhugaverð bók sem enginn áhugamaður um Þórberg eða heimsmálin á að láta fram hjá sér fara.

Bókin er til sölu í bókabúðum og í Þórbergssetri.

Síðastliðið sumar komu þau Ragnhildur Jónsdóttir og Grétar Vilbergsson færandi hendi í Þórbergssetur með fimmtán fyrstu árganga Eystrahorns innbundna í fallegar bækur. Þessi myndarlega gjöf kom úr búi foreldra Ragnhildar, þeirra Sigríðar Helgu Axelsdóttur og Jóns Sveinssonar sem lengst af bjuggu á Fiskhól á Höfn. Það er ólýsanlega fróðlegt og gaman að fletta þessum blöðum, elsti árgangurinn frá árinu 1983, - fyrsta blað útgefið 23. mars það ár og ritstjórinn var Halldór Tjörvi Einarsson. 

Í fyrstu blöðunum eru strax mjög eftirtektarverðar greinar og viðtöl. Má þar nefna viðtal sem ber yfirskriftina,, Náttúrusinfonía undir Eystrahorni ", viðtal við Benedikt Stefánsson á Hvalnesi. Þar segir þegar hann lýsir því hvaða áhrif umhverfið getur haft á sálina: ,, Ég get nefnt sem dæmi af því ég hef ánægju af músik, að ég held það sé stórfenglegasta sinfonía sem ég heyri, þegar stormurinn stendur hér upp á tindana og það kveður sér ljóð saman, hvinurinn í tindaskörðunum og brimið við ströndina.

Þegar Félag bókagerðarmanna seldi hús sitt, Hverfisgötu 21, ánafnaði félagið Þórbergssetri bókum sem Þórbergur hafði skenkt vinum sínum og félögum, Hallbirni Halldórssyni prentara og Kristínu Guðmundardóttur, en þau arfleiddu Hið íslenska prentarafélag, síðar Félag bókagerðarmanna, að öllum sínum eigum. Þórbergur og fleiri listamenn í Mjólkurfélagi heilagra, voru tíðír gestir á heimili Hallbjarnar og Kristínar á Spítalastíg 7 og síðar á Hverfisgötu 21.

Gjöfin barst Þórbergssetri fyrir milligöngu Stefáns Ólafssonar og þakkar Þórbergssetur þann góða hug er að baki liggur.

 Hið íslenska prentarafélag HÍP er elsta stéttarfélag landsins stofnað 4. apríl 1897 og er saga þess samfelld síðan. Bókbindarar áttu sitt félag og prentmyndasmiðir annað. Öll þessi félög sameinuðust árið 1980 í Félag bókagerðarmanna og eignir gömlu félaganna og lausamunir komu þá á Hverfisgötuna, þar með talið bókasafn þeirra ágætu hjóna Kristínar Guðmundsdóttur og Hallbjarnar Halldórssonar. Hallbjörn var um skeið formaður HÍP og síðar heiðursfélagi þess. Hið íslenska prentarafélag HÍP keypti húsið 1941 og saga íslenskra bókagerðarmanna var samofin sögu hússins allt þar til í lok september 2012.

Bókagjöfin barst frá Félagi bókagerðarmanna til Þórbergsseturs árið 2012.  Hún er varðveitt inn á sýningunni í bókaskáp Þórbergs á Hringbrautinni, en þar er leikmynd af Umskiptingastofunni með ýmsum munum úr búi þeirra hjóna. Um er að ræða alvörubókaskápa Þórbergs, sem bárust einnig sem gjöf fyrir nokkrum árum úr búi Hólmfríðar Sigurðardóttur og Gríms Helgasonar. Gjöfinni tilheyra allmargar Esperantóbækur, einnig frumútgáfur af verkum Þórbergs m.a Edda Þórbergs sem jólagjöf til Kristínar Guðmundsdóttur jólin 1941 og Fagurt mannlíf - gjöf til Hallbjörns fyrir prófarkarlestur 1945. og fleira.

Bækurnar eru eins og Stefán Ólafsson segir ,,brúksbækur" og bera þess merki að hafa verið lesnar og það oft.  Lista yfir bækurnar má sjá hér undir þessari frétt.

Sjá myndir og bókalista

Þann 17 ágúst síðastliðinn komu í Þórbergssetur Viktoría Karlsdóttir frá Vestmannaeyjum og dætur hennar þrjár. Voru þær með að gjöf til Þórbergsseturs, kolateikningu af Þórbergi Þórðarsyni gerða af Gísla Halldóri Jónassyni eiginmanni Viktoríu árið 2005.

Gísli var fæddur 13.september 1933 í Reykjavík, ólst hann upp í Hallgeirsey í Austur - Landeyjum en flutti síðan til Vestmannaeyja 23 ára að aldri. Hann lést 30. júlí 2016 og vildu ekkja hans og dætur fá að varðveita myndina í Þórbergssetri. Var þeim boðið  upp á veitingar og smellt af nokkrum myndum í tilefni afhendingarinnar.

Myndin prýðir nú skrifstofuvegg forstöðumanns þar sem Þórbergur vaki yfir öllum okkar gjörðum og horfir góðlátlega yfir sviðið.

Málþing Þórbergsseturs sem haldið var 23. nóvember 2019 var ágætlega sótt af heimamönnum.

Erindin voru öll mjög fróðleg og tengdust rannsóknum og skráningum á merkum sögum, og minjum alveg frá því um aldamótin 1500, þegar Fljótsdælingar sóttu sjóróðra í Suðursveit og ferðuðust yfir Vatnajökul. Skriðuklaustur átti þá 60 hundruð í Borgarhöfn samkvæmt kaupsamningi sem fannst í skjölum klaustursins. Ljóst er að leiðin yfir jökul var mun styttri á þessum árum en síðar varð þegar Brúarjökull gekk fram yfir stórt gróið  landsvæði í óbyggðum inn af Fljótsdal með kólnandi tíðarfari

Í erindi Snævarrs kom vel fram hversu breytilegt landslag hefur verið á Breiðamerkursandi síðustu tvær aldir en hann er búin að rekja sig eftir mælingum og vörðum frá síðustu öld,  sem tókst að finna bæði austan og vestan Jökulsár. Einnig vekur furðu hversu breytilegur árfarvegur Jökulsár hefur verið á síðustu tveimur árhundruðum. 

 Erindi Sigríðar fjallaði um minjaskráningu á Breiðabólsstaðarbæjum. Gamalt túnakort fannst af ræktuðu landi í kringum bæina og þar eru staðsett mörg örnefni sem fram koma í bókum Þórbergs og því hægt að lesa saman texta hans ogkortið sem nú hefur verið teiknaðupp í tölvutækt form.

Er þarna sannarlega verið að bjarga þekkingu frá glötun og gefa textum Þórbergs  nýtt líf með því að staðsetja sögurnar inn í raunverulegt umhverfi.

 Þórbergssetur hefur stutt við öll þessi verkefni á einn eða annan hátt og þakkar fyrirlesurum kærlega fyrir samstarf og  afar góða úrvinnslu gagna, þannig að mjög aðgengilegt er að lesa sig í gegnum þessa gömlu þekkingu, sem nú eru öll í tölvutæku formi.  

Sjá fleiri myndir

Í haust bar óvæntan gest að garði í Þórbergssetur. Það var rússnesk kona Elena Barinova sem að er framkvæmdastjóri  ,,Vináttufélags Rússlands og Íslands“. Kom hún með rútunni ofan af vegi og gisti eina nótt. Sagði hún frá því að haldin hefði verið minningarstund hjá félaginu í tilefni af 130 ára afmæli Þórbergs Þórðarsonar rithöfundar og af því tilefni verið sýnd kynningarmynd sem Þórbergssetur sendi til þeirra, en við myndina hafði þá verið gerð rússnesk þýðing. 

Framsögu hafði Andrei Korovin sem er kennari í norrænum fræðum við Moskvuháskóla og var þetta með milligöngu Ingólfs Skúlasonar formanns Vináttufélags Íslands og Rússlands í Moskvu. Kynningin í Rússlandi vakti mikla athygli að sögn Ingólfs og var áhugi á verkum Þórbergs vakinn meðal annars hjá kennurum í norrænum bókmenntum við háskólann í Moskvu.

Elena kom færandi hendi í Þórbergssetur og heiðraði forstöðumann Þorbjörgu Arnórsdóttur með orðu Vináttufélagsins og er Þórbergssetur þar með komið með aðild að þessu félagi og er félagi númer 350 samkvæmt sérstöku vottorði þar um.

Elena kom með þá frábæru frétt að hafin væri þýðing á Steinarnir tala á rússnesku. Þýðandinn er Tatjana Shjenjavskaja og fyrirhugað er að bókin komi út í mars næstkomandi. Þórbergssetur hefur aðstoðað við öflun mynda og vísað veginn í aðrar þýðingar á bókinni Steinunum tala, sem áður hafa verið þýddir á ensku og tékknesku.

Þórbergssetur þakkar frumkvæði Ingólfs Skúlasonar og Elenu Barinovu að kynningu og þýðingum á verkum Þórbergs Þórðarsonar og er tilbúið til frekara samstarfs á næstu árum.

Sjá myndir frá kynningu í Rússlandi

Það er margt óvænt sem rekur á fjörur okkar í Þórbergssetri og maður veit aldrei fyrirfram hvað upp á kemur dag hvern.  Fjöldi gesta koma við frá öllum heimsálfum og á miðju sumri eru gestakomur frá því að vera 400 – 800 manns á dag.

Einn dag bar íslenska stórfjölskyldu að garði, heilsuðu þau með virktum og settust í enda salarins. Fjölskyldufaðirinn var aldraður góðlegur maður sem kallaði Þorbjörgu forstöðumann sérstaklega til sín og sagðist ætla að játa fyrir henni afbrot sem hann hefði framið fyrir nokkrum árum. Dró hann úr pússi sínu nokkra fallega steina og þar á meðal skrautlegan gabbróstein. Allir voru steinarnir slípaðir og hinar mestu gersemar að sjá. Hér var þá á ferð Karl Loftsson frá Mosfellsbæ, sem slípar steina og selur sem minjagripi m.a. í Leifstöð. Sagðist hann hafa þetta sem aukavinnu í ellinni enda ekki vanur því að 
vafra um iðjulaus alla daga. Gabbrósteininum fallega sagðist hann hins vegar hafa stolið hér undan húsvegg Þórbergsseturs fyrir nokkrum árum er hann var á ferð með eldri borgurum með viðkomu í Þórbergssetri.

Nú kvaðst hann loksins vera mættur til að skila steininum góða og það með rentu og lét því nokkra fleiri steina fylgja með. Varð úr þessu hin skemmtilegasta heimsókn og forstöðumaður þakkaði Karli kærlega fyrir góðan hug og skemmtilega viðkynningu. Þegar hann svo fór út úr dyrum Þórbergsseturs, sá hann annan fallegan stein undir húsveggnum sem hann tók með sér, hér væri gaman að koma, - og nú hefði hann erindi til að koma hér aftur fyrr en seinna.

Þess má geta að steinarnir utan við Þórbergssetur eru samsafn frá heilsubótargöngum forstöðumanns Þórbergsseturs í gegnum árin og varð þessi heimsókn óneitanlega hvatning til að halda áfram á sömu braut.